Ortak Malın Zekatı
Hayvanlarını birbirine karıştıran iki kişi yedi şartla (bir kişinin malı gibi) tek kişinin zekatını verirler.
1- Ağılları bir olmak.
2- Toplanma yerleri bir olmak.
3- Mer'aları (otlakları) bir olmak.
4- Cinsleri bir olmak.
5- Sulama yerleri bir olmak.
6- Bunların sütünü sağanın bir olması.
7- Süt sağma yerinin bir olması.
İki kişiye ait olan para veya diğer malların zekat nisabı bir kişinin zekat nisabı gibidir. Çünkü zekat şahıslara değil, mala nisbetle verilir.
Zekat ehlinden iki kişi hayvan, para veya zekat düşen başka mallardan ortak oldukları halde ikisinin malı nisaba ulaştığında bir şahıs gibi zekat verirler.
Ortaklık gibi amaçlarla iki şahsa ait ve birbirleriyle birleştirilen, zekata tabi mallara ortaklık malı denir.
Bu mallar ikiye ayrılır.
a- Komşuluk ortaklığı: Bu, asli bir ortaklık değil de sadece komşuluk alakasıyla zekata mükellef olan iki kişi arasında bulunan ve nisaba ulaşmış bir maldır. Burdaki mallar karma bir ortaklık değil de herbirinin malının belli olmasına rağmen bir arada barınması ile zekat gerçekleşir.
Metinde geçen ortaklık şekli, komşu ortaklığıdır.
b- Karma ortaklık ise, zekatla mükellef olan iki kişinin, zekata tabi olup nisaba ulaşmış ve aynı cinsten sahip olunan mal ortaklığıdır.
Bu ortaklık çeşidinde, her iki mal birleştirilir. Yani bir ortağın sahip olduğu mal diğer ortağın malından ayrı sayılmaz. Mesela iki kişinin ortaklaşarak beraberce satın aldıkları kırk koyuna ortak olduklarında herbiri ortaklığın yarısına yani yirmi tanesine sahiptir ama hangi koyunlara sahip olduğu belli değildir.
Aynı şekilde ortaklıkla satın aldıkları ticaret malı veya arazi yine karma bir ortaklıktır. Her ortak o malın yarısına sahiptir ama hangi yarı olduğu belli değildir.
Tam bir sene boyunca kırk tane koyuna sahip olan iki kişi bir koyunu zekat olarak vermeleri gerekir. Halbuki bir ortak sadece yirmi koyunun sahibidir. Tek başına yirmi koyundan zekat çıkarılmaz. Ama ortaklık olduğu için zekat kişiye değil mala nisbetle olduğundan ortaklık olan o kırk koyundan bir tane koyun zekat olarak çıkarılır.
Ortaklık mallarının zekatı için Peygamberimiz (s.a.v) şöyle buyurmuştur: "Zekat artar veya eksilir korkusuyla, ayrılmış mal birleştirilmez ve bir araya getirilip birleştirilmiş olanlar da ayrılmazlar.” (Buhari, 1386.)
Bu hadisi şeriften anlaşılıyor ki ortaklık durumunda zekat, olduğu gibi çıkarılır, yani ortaklık esas alınarak bir kişinin malı imiş gibi zekalı çıkarılır. Yukarıda da ifade edildiği gibi ortaklık nasıl olursa olsun zekatın verilmesi mala nisbetle (tek kişinin gibi) çıkarılır.
Bu ortaklık ister karma bir ortaklık olsun ister komşuluk ortaklığı olsun farketmez.
Mesela, komşu olan iki kişi hayvanlarını bir araya getirir; meraları bir, çobanları bir, koç ve tekkeleri bir, süt sağma yerleri bir ise bir kişinin hayvanlarıymış gibi işleme tabi tutularak zekatları verilir.
Tahıllarda da kurutma, harmanlama ve depolama yerleri bir ise, yine bir kişinin malıymış gibi zekatları çıkarılarak verilecektir.
Ehli hayvanların zekatı çıkarılırken mesela, koyun ve keçide cinsler muhtelif olup, her iki cinsin toplamı nisaba yetişmişse bir görüşe göre hangisi fazla ise ondan, diğer bir görüşe göre fakirler için en faydalı olan cins hangisi ise ondan çıkarılır. (Muğnil Muhtac, 1/385)