Zekat Ve Sadaka-i Fıtrın Verilmesi Gereken Yerler
Kur'an-ı Kerim'in beyanına göre zekatın verileceği yerler Ayet-i kerime'de belirtilen şu sekiz sınıftır:
"Sadakalar (zekat) Allah tarafından bir fariza olarak ancak şunlar içindir: Fakirler, miskinler, zekat toplayıcılar, kalpleri İslam’a ısındırılmak istenenler, köleler, borçlular, Allah yolundaki gaziler ve yolda kalmışlar. Allah alimdir, hakimdir. " (Tevbe: 9/60)
Zekat ve fitrelerde dikkat edilecek nokta; bulunan sınıflardan en az üçer sınıf arasında bölmektir. Yalnız "Amiller"den (zekat memurlarından) sadece birine de verilse yine kifayet eder.
Şimdi bu sekiz sınıfı tek tek açıklayalım:
1- Fakir:
Hiç bir malı veya kazancı olmayıp, yiyecek, giyecek ve mesken gibi zaruri ihtiyacını karşılayacak miktarın yarısından daha az bir mala sahip bulunan kimsedir. Mesela yüz bin lira ihtiyacına karşılık otuz bin lira parası olan kimse fakir sayılır.
2- Miskin:
Malı ve kazancı zaruri ihtiyacını karşılayacak miktarda olmayıp, yarısını aşan kimsedir. Mesela yüz bin lira ihtiyacına karşılık yetmiş bin lira parası olan kişi miskin sayılır.
3- Zekat toplayıcıları:
Zekatı toplayan, dağıtan, yazan ve bekçiliğini yapan kimselerdir.
4- Kalpleri İslam'a ısındırılmak istenen kimseler:
Yeni Müslüman olmuş, imanı zayıf olan kimse veya yeni Müslüman olmuş kimsedir. Onun dengi olan kâfirlerin İslam'a girmeleri umulacağı için bu durumda olan birine zekat verilebilir.
Ayrıca kuvvetli bir mümin: Bunlara zekat verilince maddi güç sahibi olup, düşmanı yenebilir. Ya da fazla kuvvete sahip olması için toplama imkânı bulunmayan zekatı kolay toplayabilenlere de verilir.
5- Köleler:
Zekat alıp onunla azat olunabilme ihtimali olan kölelerdir. Yani mükatep (azatlığı şarta bağlı olan) kölelere zekat verilir.
6- Borçlular:
Mubah bir şekilde borç altına girenlere zekat verilir. Mesken alımı, çocuğun evlendirilmesi veya temel ihtiyaçlarının temininde borç altında olanlardır.
7- Allah yolunda savaşanlar:
Bunlar zengin de olsa savaştan dönene kadar kendilerinin ve aile fertlerinin nafaka, elbise vb. gibi zaruri ihtiyaçlarını temin edebilmek için kendilerine zekat verilir. (Fi sebilillah hükmünde olanlar bunlardır.)
8- Yolda kalmışlar:
Bunlar, hacc veya herhangi bir mubah seferde iken parası kaybolan veya tükenen kimselerdir. Bunlara da zekat verilebilir.
Bazı fıkıh kitapları zekatın bir sınıfta bulunan müstehaklara veya gerekirse birine de verilebileceğini beyan ederler.
İbnül Münzir, Rüyani, Ebu İshak ve Eş-Şirazi gibi alimler, fitrenin ancak 3 fakire verilmesini uygun görmüşler ise de, İmam-ı Rafii ve El Ezrai, bir fakire verilmesinin de caiz olduğunu söylemektedir. Ancak sadaka-i fıtraları bölüp, 3 kişiye verilmesi daha da iyidir.
Sadaka-i Fıtır para olarak veya un olarak verilemez.
Buğday, arpa, mısır, pirinç, nohut, mercimek, bakla, hurma, üzüm, süt, yağlı peynir gibi memleketin ekser yiyeceğinden çıkarılır.
Sadaka-i Fıtır bir sa'dır. Bu sa' İmam Nevevi'ye göre 685 dirhem olup dirhemi şer'iye göre hesaplandığında takriben bir sa' 2.200 gram (iki kilo ikiyüz gram) eder.