SELEM
Selem satımı, hazır olabileceği gibi müeccel de olabilir ve sahihtir. Selem konusu olan malda beş şart aranır.
1- Selem konusu olan mal özellikleriyle belirlenebilir olmalı.
2- Selem konusu olan mal, kendisiyle belirlenemeyen başka bir mal ile karıştırılmış olmamalı.
3- Ayırım maksadı dışında ihale için ateşten etkilenmemiş olmalı. (Bal ve yağ gibi maddeleri herhangi bir maddeden ayırmak için gerekirse ateşten yararlanılır.)
4- Muayyen (belirli) olmamalı.
5- Muayyen bir parçası da olmamalı.
Selemin Sahih Olmasının Şartları
Selemin sahih olmasının şartları sekizdir:
1- Cins ve türünü açıkladıktan sonra fiyatını etkileyecek niteliklerini de belirtmek.
2- Selem konusunda bilgisizliği kaldıracak derecede miktarını (ölçüsünü, tartısını veya uzunluğunu) belirtmek.
3- Müeccel (gecikmeli, vadeli) ise zamanı belirtmek.
4- Çoğunlukla belirtilen zamanda malın galebede (piyasada bol olması) veya o sıralarda yetişmiş olması.
5- Selem konusu müeccel ise teslim edeceği yeri belirtmek.
6- Selemde mal karşılığı olan bedel, miktar ve göz kararıyla malum olması.
7- İki taraf birbirinden ayrılmadan önce akid meclisinde bedel kabzedilmeli. Kabzetmek bilfiil teslim etmekle olabileceği gibi zimmete geçirmekle de olabilir.
8- Selem akdi şartlı muhayyerlik olmaksızın kesin olması gerekir.
Selem, peşin para karşılığı satılan malın kararlaştırılan bir vade sonunda teslimidir.
Selem, lafzıyla zimmette sıfatları belirtilen malın satımıdır.
Selem veya selef lafzıyla zimmette olan sıfatları belli olan bir şeyi satmaktır. Delili, Kur'an-ı Kerim ve icma'dır.
Kur'an-ı Kerim'de Allah Teala'nın şu ayeti kerimesidir:
"Ey iman edenler, tayin edilmiş bir vakte kadar birbirinize borçlandığınız zaman onu yazın" (Bakara: 2/282)
İbni Abbas (r.a.) bu ayetin selem hakkında nazil olduğunu kastederek, "Şehadet ederim ki Allah tazminat altında olan selemi helal kılmıştır" demiştir.
İbni Abbas'lan rivayet edildiğine göre, Hz. Peygamber Medine'ye geldiğinde Medineliler, meyvelerinde bir sene, iki sene vade ile selem suretiyle alış-veriş yaparlardı. Bunun üzerine Resulullah (s.a.v.)şöyle buyurdu:
"Her kim hurmada selem yoluyla satış yaparsa ölçüsü ve tartısı belli ve ödeme zamanı belli olarak satış yapsın." (Buhari, 2125; Müslim, 1604.)
Malı görme hariç, alış-verişte şart koşulan şartların tamamı selemde de geçerli olmakla birlikte caizdir.
Tahıl, hayvan ve pamuk gibi miktarı ve sıfatları tesbit edilebilen şeylerde selem caizdir. Miktar ve sıfatları tesbit edilemeyen; yoğurulan ve pişirilen şeylerle ekmek ve ateşte pişen herşeyde selem caiz değildir. Ancak yağ ve bal gibi ateş üzerinde tutulması gereken işlemler için yapılan şeyler bundan hariçtir. Yani bunlarda da selem caizdir.
Mestlerde, bir kaç maddeden imal edilen ayakkabılarda, derilerde, sayı olarak meyvelerde selem caiz değildir. Ancak meyvelerin ağırlık olarak miktarları belirtilmişse caizdir.
Buğday, pirinç gibi tahıllarla hurma ve üzüm gibi meyvelerde türlerinin, renklerinin, yetiştikleri yerin, büyüklüklerinin ve eski yılların mı yoksa o yılın mahsulü mü olacaklarının belirtilmesi şarttır.
Herhangi bir malın ele geçmeden satılması caiz değildir. Şayet üzerinde selem akdi yapılan mal, kaybolur ve teslim edileceği yerden namazda kasır yapılacak mesafeden daha az bir mesafede bulunmazsa akdi bozma veya buluncaya kadar sabretme arasında muhayyerdir.
Üzerinde selem akdi yapılan malın türü ve cinsinin değiştirilmesi caiz değildir. Aynı tür ve cinsten olan bir malın kalitesi düşük olup, selem akdi daha kaliteli olan üzere yapılmışsa, alıcı kabul ettiği takdirde geçerlidir. Ancak kabul etmeye zorlanamaz. Ama düşük kalite üzerine de anlaşma yapılmışsa ve satıcı daha kalitelisini veriyorsa, geçerli olabileceği gibi alıcı onu kabul etmek zorundadır.